Dijitalleşme çağında teknolojik gelişmelerin ivme kazanması ve uygulama alanlarının yaygınlaşmasının hukuka yansıması kaçınılmaz. Son dönemlerde de Türkiye’de bu yönde regülasyon çalışmalarının hız kazandığı açıkça gözlemleniyor. Bu yazımızda dijitalleşmenin mevzuata son dönemlerde yansıdığı örneklere yer veriyoruz.
Dijital Bankacılık Yönetmeliği taslağı yayımlandı
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından Dijital Bankaların Faaliyet Esasları ile Servis Modeli Bankacılığı Hakkında Yönetmelik Taslağı (Yönetmelik) yayımlandı. Yönetmeliğin 1 Ocak 2022 tarihinde yürürlüğe girmesi öngörülüyor.
Yönetmelik’te, “fiziksel şubeler yerine elektronik bankacılık hizmetleri dağıtım kanalları aracılığıyla bankacılık hizmetlerini sunan kredi kuruluşları” olarak tanımlanan dijital bankaların faaliyet esaslarına ilişkin düzenlemeler yer alıyor. Yönetmelik uyarınca dijital bankalar, Yönetmelik’te aksi belirtilmediği sürece kredi kuruluşlarının uymakla yükümlü olduğu tüm mevzuat hükümlerine tabiler. Ancak dijital bankaların müşterilerinin yalnızca finansal tüketiciler ve KOBİ’lerle sınırlandırılması, asgari kuruluş sermayesinin 1 milyar TL olarak belirlenmesi göze çarpıyor ve eleştiriliyor.
Yönetmelik uyarınca faaliyet izni almış bankaların dijital bankacılık için ayrı bir başvuru yapması gerekmiyor. Ödeme kuruluşlarıyla elektronik para kuruluşları ise mevzuatta öngörülen şartları gerçekleştirmek kaydıyla dijital bankacılık için faaliyet izni başvurusunda bulunabiliyor.
Dijital Vergi Dairesinin Kurulmasına yönelik düzenlemeler şekilleniyor
Nisan 2014’te, zorunluluğu bulunan işletmelerin e-Fatura uygulamasına geçmesiyle başlayan ve Haziran 2021 itibariyle e-Fatura kullanan firma sayısının 427 bine ulaştığı dijital dönüşüm süreci, Ekonomi Reform Paketi’yle (Paket) devam ediyor.
Paket ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın sorumluluğunda olacak ve tüm mükellefleri kapsayacak şekilde 7/24 hizmet verebilen “Türkiye Dijital Vergi Dairesi” uygulamasının hayata geçirilmesi bekleniyordu. Dijital vergi dairesinin kurulmasına ilişkin kanun düzenlemesiyle ilgili bazı detaylar kamuoyuna yansımaya başladı. Buna göre aşağıdaki yeniliklerin hayatımıza girmesi bekleniyor:
- Vergi dairesi hizmetinin 7 gün 24 saat sağlanması hedefleniyor.
- Dijital vergi daireleri için öngörülen yapay zekalı dijital vergi asistanları sayesinde hem vatandaşlardan gelen olası soruların yanıt bulması; hem de uygulamada yeknesaklık sağlanması hedefleniyor.
- Vatandaşın önündeki bürokratik engelleri ortadan kaldıran dijital dönüşüm kapsamında, vergi mükelleflerinin yaptıkları online ödemeler sayesinde kağıt tüketiminin azalması ve tutanak, tebligat, raporlama gibi işlemlerin elektronik ortamda gerçekleştirilerek zamandan tasarruf edilmesi hedefleniyor. Temel amaç ise kademeli olarak yaygınlaştırılan elektronik belge ve elektronik defter kullanımıyla vergi kayıplarının azaltılması olarak görülmekte.
- Türkiye Dijital Vergi Dairesi’nin kurulmasına yönelik kanun çalışmaları kapsamında planlanan bir diğer husus ise; 850 bini aşkın esnafın gelir vergisinden muaf olması ve beyan yükümlülüklerinin kaldırılmasına ilişkin. Aralık sonunda TBMM’ye sunulması beklenen düzenlemeye göre, basit usulde vergilendirilen esnafların beyan yükümlülükleri kaldırılarak gelir vergisinden muafiyetlerinin sağlanması da gündemde bulunuyor.
31 Aralık 2021’e kadar Türkiye Dijital Vergi Dairesi uygulamasına dair ilgili kanunun yürürlüğe girmesi, ikinci fazın tarihi olan 30 Eylül 2022’ye kadar ise teknik yazılımların tamamlanması bekleniyor.
Dijital Türk Lirası Pilot Çalışmaları ve Dijital Türk Lirası iş birliği platformunun kurulması
Kripto paraların yaygınlaşmasının ardından, çeşitli ülkelerin merkez bankaları Merkez Bankası Dijital Parası üzerine çalışmaya başladı. Bahamalar’ın da içinde bulunduğu 5 ülkenin resmi olarak dijital para çıkarmasının yanında Çin, Güney Kore ve İsveç gibi ülkeler de pilot uygulamalarını başlattı. Türkiye de dijital para üzerine çalışan ülkelerden biri.
Dijital Türk lirası, Cumhurbaşkanlığınca 2019 yılında hazırlanan 11. Kalkınma Planı’ndaki “blok zincir tabanlı dijital merkez bankası parası uygulamaya konulacaktır” ibaresi ile gündemimize girdi.
- Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) bünyesinde “dijital paraya ilişkin incelemeler yapılarak, dijital paranın hayata geçirilmesi için gerekli teknolojik hazırlıkların yapılması” görevini de yürütecek Finansal İnovasyon Genel Müdürlüğü kuruldu.
- Dijital Türk lirası, Hazine ve Maliye Bakanlığınca açıklanan Ekonomi Reformları Eylem Planı’nda yerini aldı. Ekonomi Reform Takvimi’nde, TCMB’nin Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi ile iş birliği içerisinde dijital paranın ekonomik, teknolojik ve hukuki alt yapısını oluşturmayı tamamlayacağı tarih olarak 31 Aralık 2021 belirlendi.
- Bütün bu gelişmelerin akabinde TCMB başkanı Şahap Kavcıoğlu, Eylül 2021 itibari ile dijital Türk lirası için pilot uygulamanın başlayacağını belirtti. Ardından da bu pilot uygulamaların başarılı olması durumunda dijital Türk lirasının 2022 yılı itibari ile kullanılmaya başlanabileceğini söyledi.
Bütün bu gelişmeler ışığında dijital Türk lirasının çıkarılması durumunda Türkiye’nin bu alanda öncü ülkeler arasında yer alması mümkün.
Bunlarla birlikte TCMB 15 Eylül 2021 tarihli duyurusuyla Ar-Ge projesi kapsamında ASELSAN, HAVELSAN ve TÜBİTAK-BİLGEM ile mutabakatların sağlanarak Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu’nun (Platform) oluşturulduğunu duyurdu.
Faz çalışmaları kapsamında TCMB nezdinde prototip “Dijital Türk Lirası Ağı” tesis edilerek teknoloji paydaşlarıyla dar kapsamlı ve kapalı devre pilot uygulama testleri gerçekleştirilecek.
İleride daha çok katılımcıya sahip geniş kapsamlı faz çalışmaları yapılması planlanıyor.
Henüz yapılan tüm çalışmaların deneysel aşamada olduğu, TCMB’nin dijital Türk lirasının tedavülüne yönelik almış olduğu nihai bir karar olmadığının da altı çizildi.
İlk faz sonuçlarının, testlerin tamamlanmasını takiben 2022 yılında kamuoyu ile paylaşılması planlanıyor. Yukarıdaki gelişmelerden de görüldüğü üzere teknoloji ve dijitalleşme, Türk hukuku kuralları içerisinde kendine vücut bulmakta ve bunun da yakın gelecekte yoğun bir biçimde devam etmesi kaçınılmazdır.
Bu yazı Digital Report Dergisi 11. sayısında yayınlanmıştır.
