Kopya çekmek ve hile yapmak gibi etik sınırlarını yırtıp atan davranışların ardında yatan temel nedenin sonuca daha kısa ve garanti bir yoldan ulaşmak olması basit bir açıklama. Bu basit açıklamanın ardında her türlü gıcıklığımızı ve dengesizliğimizi çekinmeden fatura ettiğimiz hormonlar yer alıyor.
Amerikan akademik sistemi ve iş dünyası, sahtekarlıklar, hile, kopya ve benzeri nahoş hareketlerden yılda toplam 3,7 trilyon dolar zarara uğruyor. Bu devasa meblağ Harvard ve Texas Austin üniversitelerini bir araştırma yapmaya motive etmiş.
Denekleri kendi sonuçlarını değerlendirerek, sunabilecekleri ve doğru cevap sayıları ile doğru orantılı olarak para kazanabilecekleri bir teste sokmuşlar. Kafana göre “90 doğru yaptım.” de ve paraları indir gibi gayet misler gibi bir sınav. Katılımcılardan sınav öncesi ve sonrası alınan tükürük örnekleri karşılaştırılınca iki meşhur hormonun sinsi işbirliği ortaya çıkmış.
Hileye başvuranların örneklerindeki kortizol ve testosteron seviyelerinde anlamlı bir yükselme gözlemleniyor. Austin Üniversitesi’nden psikoloji Profösörü Robert Joseph kirli ortaklığın nasıl işlediğini şu şekilde anlatıyor: “Yükselen testosteron seviyeleri ceza alma korkusunu bastırırken, ödüle karşı olan duyarlılığı artırıyor, kortizol ise insanı zayıf düşüren rahatsız edici bir stres durumu yaratıyor. Testosteron hile yapmak için gereken cesareti sağlarken, kortizol da hile için gerekli nedeni yaratıyor.”
Hile yapanlardan daha sonra alınan örneklerde kortizol seviyesinin düşmesi ve stresin tamamen ortadan kalkması, beyinin ödül merkezini güçlü bir şekilde uyarıyor ve hormonların hile yapmak için oluşturduğu çetenin amacına ulaştığını sergiliyor.
Peki bu etik dışı davranışların önüne geçmek için yapılabilecek bir şeyler var mı? Bu araştımaya göre; havuç ve sopa sisteminin hormonları bizzat harekete geçirdiği aşikar. Bu iki kafadarın biri olmadan diğeri tezgahı kurmak için yeterli değil yani ya Edi’yi ya Büdü’yü evden dışarı çıkarmak yeterli. Akademik açıdan bakacak olursak sınav ve değerlendirme sistemlerini daha stres düşük bir formata getirmekte, motivasyonu ve ödül merkezini tahrik ederek, başarıyı yakalama işini de gözden geçirmekte fayda var.
