Pazartesi günü Avrupa Birliği (AB), Apple, Google ve Facebook’a karşı yeni bir soruşturma başlatarak teknoloji devlerine yönelik sert tutumunu bir kez daha gözler önüne serdi.
Dijital Piyasalar Yasası’na (DMA) dayandırılan bu soruşturma, teknoloji sektöründe dengeleri değiştirebilecek ve dijital pazarlarda yeni bir döneme işaret ediyor olabilir. Soruşturmayla birlikte bu üç şirketin hisselerinde ani bir düşüş yaşadı. Bu şirketler DMA şartlarına uymazlarsa ilerleyen zamanlarda para cezası almaları bekleniyor.
Dijital piyasalar yasası
Pazartesi günü başlatılan soruşturma, AB’nin yeni rekabet düzenlemesi olan Dijital Piyasalar Yasası’na (DMA) odaklanıyor. Bu yasa, örnek teşkil eden büyük firma rolündeki en büyük teknoloji şirketlerini hedefleyerek dijital pazarda daha adil bir rekabet ortamı oluşturmayı amaçlıyor. Bu kapsamda Apple, Google ve Facebook, yasanın öngördüğü gerekliliklere uyum konusunda incelemeye alındı. Gerekli incelemelerden sonra para cezası uygulanabilir. Özellikle Apple bu DMA kapsamında çıkarılan kurallara çok fazla karşı çıkıyordu.
AB’nin daha yakından incelediği konuların başında ise Google’ın kendi alışveriş ve uçuş arama hizmetlerini rakiplerine göre daha üst sıralarda listelediği iddiası geliyor. Apple ve Google ayrıca, uygulama marketlerinde geliştiricileri kendi ödeme sistemlerinin dışına yönlendirmelerinin denetlenmesiyle karşı karşıya.
Şirketler daha ceza almadan borsada büyük kayıplar yaşamaya başladı. Soruşturma duyurusu sonrasında şirketlerin hisse değerlerinde ciddi düşüşler gözlendi. Pazartesi gününü Apple 22 milyar dolar, Meta (Facebook’un ana şirketi) 16 milyar dolar ve Alphabet (Google’ın ana şirketi) 7 milyar dolar değer kaybıyla kapattı. Bu üç şirketin toplam piyasa değeri 45 milyar dolar azalmış oldu.
Apple ise zor günler geçirmeye devam ediyor. Apple son dönemde özellikle ABD’de yasal makamların hedefi konumunda. Geçtiğimiz hafta ABD Adalet Bakanlığı, Apple’ın akıllı telefon pazarında monopol (tekelcilik) yarattığı gerekçesiyle şirkete dava açmıştı. Apple hisseleri bu haberin ardından ilk düşüşünü hafifletmiş olsa da AB soruşturmasıyla tekrar olumsuz etkilendi.
Neler olabilir?
Uzmanlar, AB’nin soruşturmasının, teknoloji devlerinin pazar hakimiyetini sınırlama ve daha adil bir rekabet ortamı oluşturma çabasının önemli bir parçası olduğunu vurguluyor. Soruşturmanın sonucunda şirketlere para cezaları veya faaliyetlerini sınırlandıran düzenlemeler uygulanabilir. Bu durumun Avrupa’daki dijital pazarda çeşitliliği ve yeniliği teşvik etmesi bekleniyor.
Analistler ise soruşturmanın Apple, Google ve Facebook için önemli bir risk oluşturduğunu ve yatırımcıların da endişeli olduğunu belirtiyor. Hisse senedi değerlerindeki düşüş, bu endişeyi yansıtıyor. Şirketlerin AB’nin endişelerini gidermek için bazı tavizler vermesi veya iş modellerini değiştirmesi gerekebileceği öngörülüyor.
Ekonomistler, Dijital Piyasalar Yasası’nın uygulanmasının Avrupa’daki dijital ekonomiyi önemli ölçüde etkileyeceğini ve tüketicilere fayda sağlayacağını savunuyor. Daha fazla seçenek ve daha düşük fiyatlar, yasanın getireceği avantajlar arasında yer alıyor. Ancak aynı zamanda yeni iş modelleri ve yeniliklerin önünde bir engel oluşturabileceği de göz ardı edilmemeli.
Piyasanın şu anki kararlar için görüşleri bu yönde. Geçmişten bu tip cezalara örnekler verecek olursak:
- 2008: Avrupa Komisyonu, Intel’i işlemci pazarındaki hakimiyetini kullanarak rakiplerini haksız yere boğduğu gerekçesiyle 1.06 milyar avro para cezasına çarptırdı.
- 2012: Google, Google+ sosyal ağını rakiplerine haksız yere kayırdığı gerekçesiyle AB’nin soruşturmasıyla karşı karşıya kaldı. Soruşturma, Google’ın bazı tavizler vermesiyle sonuçlandı.
- 2017: Avrupa Komisyonu, Google’ı arama motorunda kendi alışveriş hizmetini rakiplerine haksız yere kayırdığı gerekçesiyle 2.42 milyar avro para cezasına çarptırdı.
- 2018: AB, Google’ı Android işletim sistemini rakiplerine haksız yere kayırdığı gerekçesiyle 4.34 milyar avro para cezasına çarptırdı.
- 2020: AB, Facebook’u WhatsApp’ı satın alırken Avrupa Birliği rekabet kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle 110 milyon avro para cezasına çarptırdı.
- 2022: ABD Adalet Bakanlığı, Google’ı arama motorunda kendi ürünlerini ve hizmetlerini rakiplerine haksız yere kayırdığı gerekçesiyle dava etti.
- 2023: Apple, App Store’daki komisyon ücretleri nedeniyle Avrupa’da birçok antitröst soruşturmasıyla karşı karşıya kaldı.
Dünyanın teknoloji devlerine karşı giderek daha sertleşen bir tutum izlediğini gösteriyor. Dijital Piyasalar Yasası’nın uygulanmasıyla birlikte bu trendin daha da güçlenmesi bekleniyor.
Yapay zeka arama sonuçları: Kullanıcı deneyimi mi, özgün içerik mi?
Yasal savaşlar geleceği şekillendirecek. Teknoloji devlerine AB ve ABD’de açılan davalar, sektörün geleceğinde büyük yankı uyandıracak gibi görünüyor. Soruşturmaların, şirketlerin izlediği iş modellerini ve hatta teknoloji ürünlerinin son kullanıcıya ulaşma şeklini değiştirebileceği öngörülüyor.
Öne çıkan kaynak görseli: Furkan Demirkaya
