Türkiye’de e-ticaret sektörü son yıllarda baş döndürücü bir hızla büyürken, bu büyümenin getirdiği en büyük sorunlardan biri olan kayıt dışılık ile ilgili Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan dev bir hamle geldi.
Bakanlığa bağlı Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından yürütülen titiz analizler sonucunda, e-ticaret platformları üzerinden elde edilip vergisi ödenmeyen tam 44,5 milyar liralık gelir ortaya çıkarıldı. Bu rakam, dijitalleşen ekonomide vergi adaletini sağlama ve kayıt dışılıkla mücadele konusundaki kararlılığın en somut göstergesi oldu.
Bakanlığın radarına takılanlar
Alışverişlerin dijital ortama kaymasıyla birlikte, Hazine ve Maliye Bakanlığı da bu alandaki analizlerine hız verdi. GİB, popüler e-ticaret platformları üzerinden yapılan satışlardan elde edilen gelirleri mercek altına aldı. Bu analizlerde, platformlar üzerinden gelir elde eden kişilerin vergi mükellefiyeti durumları ile beyan ettikleri hasılat arasında ciddi uyumsuzluklar tespit edildi.
Analizlerin sonuçları oldukça çarpıcı:
- 2021-2022 yılları: 13.494 mükellefin 18 milyar liralık hasılatı kayıt dışı bıraktığı görüldü.
- 2023-2024 yılları: 3.610 mükellefin 26,5 milyar liralık hasılatı kayıt dışı bıraktığı saptandı.
Böylece, toplamda 17.104 mükellefe ait 44,5 milyar lira tutarında kayıt dışı hasılat ortaya çıkarılmış oldu.
Tek kişi, 122 milyon lira fark, sıfır vergi
Analizler, sadece mevcut mükelleflerin beyan eksikliklerini değil, aynı zamanda hiç mükellefiyet kaydı olmadan ticari faaliyette bulunanları da ortaya çıkardı. Detaylı incelemelerde elde edilen bulgular, sektördeki kayıt dışılığın boyutunu gözler önüne seriyor.
Örneğin, yapılan incelemede bir gerçek kişinin 2021 yılında e-ticaret platformları üzerinden 895.562 kez işlem yaptığı ve bu işlemlerden tam 135 milyon lira satış hasılatı elde ettiği belirlendi. Ancak bu kişinin vergi beyanları incelendiğinde, e-ticaret gelirleri ile beyanları arasında 122 milyon lira fark bulunduğu ve bu devasa gelire rağmen hiç vergi vermediği görüldü.
İzaha Davet süreci başladı
Tespitlerin ardından vergi daireleri, bu mükellefleri “izaha davet” etmeye başladı. Bu, mükelleflere beyanlarını gönüllü olarak düzeltmeleri için bir fırsat sunan bir mekanizma.
- İlk aşamada riskli olduğu tespit edilen mükelleflerden 3.147’si uyum göstererek 2 milyar lira gelir beyan etti.
- Hiç mükellefiyeti olmayan 190 kişi nezdinde yürütülen izaha davet çalışması sonucunda ise 276 beyanname alındı ve 83 milyon lira matrah beyan edildi.
“İzaha davet” çağrısına uyarak beyanlarında gerekli düzeltmeyi yapan mükelleflere, normal vergi incelemesi sonucunda kesilecek cezalara göre daha düşük oranlarda ceza uygulanıyor. Bu, adeta bir “pişmanlık” indirimi anlamına geliyor.
Uyum göstermeyenleri ne bekliyor?
Bakanlığın bu konudaki tavrı oldukça net. “İzaha davet” çağrısına yanıt vermeyen, beyanname vermekten kaçınan veya gelirlerini gizlemeye devam edenler hakkında vergi incelemesi ve cezai işlem süreci başlatılacak. Ayrıca, 1 Ocak’tan itibaren e-ticaret sektöründe yapılan ödemelere getirilen yüzde 1 stopaj (tevkifat) uygulaması da kayıt dışılıkla mücadelede önemli bir araç olarak görülüyor.
Bakan Şimşek: “Vergi kaybına izin vermeyeceğiz”
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, dijitalleşmeyle birlikte vergi kaybının izinin artık çok daha kolay sürüldüğüne dikkat çekerek kararlılık mesajı verdi:
“Kayıt dışılıkla mücadelede kararlıyız. e-Ticaret platformları üzerinden gelir elde eden herkes vergisini ödemek zorunda. Vergi cezasıyla karşılaşmak istemeyen tüm mükellefleri gönüllü uyumla beyanlarını güncellemeye davet ediyoruz. Dijitalleşen dünyada vergi kaybına izin vermeyeceğiz.”
Bu operasyon, e-ticaret sektöründe faaliyet gösteren herkes için önemli bir uyarı niteliği taşıyor. Devletin dijital araçları kullanarak kayıt dışılığı tespit etme kapasitesinin ne kadar arttığını ve vergi adaletini sağlama konusundaki kararlılığını net bir şekilde ortaya koyuyor.
