Dünyanın her yerinde geçerli bir para biriminin peşine düşen Mark Zuckerberg, Facebook Libra ile bunu başarmak istiyor. Kripto dünyasına girişi ise farklı yorumlara sebep oldu. Merkeziyetçi görünen yapısı ile kripto paraların felsefesine temelden uymayan Libra’nın Facebook’un büyümesi ve gelir elde etmesinin garantörü olacağı düşünülüyor. Her ne kadar ortak para birimi oluşu sosyal bir fayda getirse de, Facebook’un kötü sicili de ortada ve gördüğümüz kadarıyla birçok uzman ya da yorumcu, Libra’yı şirketin bencil ve düşüncesiz hareketlerinden pek ayırmıyor.
Düzenleyici kuruluşlar, Bitcoin’deki gibi gecikmeden eleştirilerini sıraladılar
Şirket, Libra’yı duyurduğunda ortaya çıkan olumlu yorumlar, çok sayıda düzenleyici kuruluşun yorumlarıyla yerini olumsuzluğa bıraktı. Sadece ekonomi bakanları ya da gizlilik yanlıları değil, merkez bankaları da Facebook’un planlarını erken safhada eleştirdi. Dünyanın en büyük kripto para birimi Bitcoin ise tüm bunlara karşın, niş bir ürün olduğu düşüncesiyle uzunca bir süre düzenleyici kuruluşlarca görmezden gelindi, ta ki 2017’deki kripto çılgınlığı başlayana kadar…
Eleştiriler o kadar sert oldu ki, Facebook geri adım attı
Bitcoin’in fiziksel para karşısındaki hızlı, hatta aşırı hızlı yükselişi düzenleyicilerin bu konuyu değerlendirmeye başlamalarına sebep olmuştu. Ancak Libra’da bu hatayı tekrar etmek istemiyorlar, çünkü ilk kez özel bir şirket, bir ürünü ile geleneksel finans sistemine kafa tutuyor.
Muhtemelen bu sebeple Facebook’un planlarına dair eleştiri o kadar sert oldu ki, şirket bile Libra planlarını gerçekleştirmenin mümkün olup olmadığından emin olmadığını açıklamak durumunda kaldı.
Klişe soru: Libra, fiziksel paraya rakip olabilir mi?
Libra ile ilgili ana endişe, para aklama ya da terörü finanse etme olarak görülüyor, aslında bazı ekonomistler Libra’yı var olan paraya bir rakip olarak bile değerlendirdi. Sonuçta Facebook’un ve WhatsApp, Instagram gibi kendine ait uygulamaların yaygınlığı ile küresel bir para birimine dönüşmesi, milyarlarca kişiye bir anda ve kolayca ulaşması söz konusu. Böyle bir durumda merkez bankaları dahi para üzerinde çok az bir etkiye sahip olacaktır.
Milyarlarca kullanıcıya bir anda erişerek dev bankaları geçebilir
Peki Facebook, Libra ile neyi amaçlıyor? Var olan parasal sistemi kaldırıp atmak mı istiyor? Her ne olursa olsun, yoğun ve sert eleştirilerden sonra ABD’li teknoloji devi, geri adım sinyallerini verdi ve kripto projenin başındaki David Marcus, Libra’nın finansal sisteme karşı bir ürün olmadığını, böyle bir niyetlerinin bulumadığını açıklamak durumunda kaldı.
Marcus, Facebook’un kripto para ile amacının, banka hesabına ve hizmetlerine erişimi olmayan milyonlarca kişiye temassız ödeme olanağı sağlamak olduğunun altını çizdi.
Son derece soylu bir amaç, öyle değil mi? Fakat, insanlar buna da itiraz ettiler. Zira Facebook, yüz milyarlarca dolar büyüklüğünde bir şirket ve ana amacı da gelir elde etmek. Milyarlarca potansiyel müşteri havuzu ile Facebook, bir hamleyle devasa bankalardan daha çok müşteriye sahip olabilir. Üstelik bunun için pek para harcaması da gerekmez.
Vakfın üyeleri, yeni çağın kapitalistleri
İsviçre’de kurulan Libra Vakfı, kripto paranın getirdiği fırsatı görenlerin dahil olduğu bir “sosyal etki” grubu. Ancak burada yatırım sermayesi şirketlerinin yanı sıra, Vodafone, ebay, Uber, Lyft, Spotify, Booking, MasterCard, PayU, PayPal, Stripe, Visa gibi kuruluşu görmek mümkün. Bu şirketlerin, bir gün Libra başarılı olursa kullanmak ve kapitalize etmek amaçları olduğunu düşünmemek saflık olur.
Libra yaygınlaştığında, gelir kapsamı da genişleyecektir. Mevduat üzerinden faiz geliri elde edilebileceği gibi, Facebook’un Libra cüzdanı Calibra da ödemeler üzerinden alınacak yüzde ile bu zenginleşmeye katkıda bulunacaktır. WhatsApp üzerinden yapılacak para transferleri ve Facebook reklam sistemi de Libra kullanabilir.
Bu yazı ilk kez Digital Report dergisinde yayınlanmıştır.
