Son derece inovatif bir ülke olan İsrail dünya çapında ‘’Yeni Başlayan Ulus’’ olarak bilinmektedir. 2022 yıl sonu verilerine göre, dünyada üçüncü sırada, Orta Doğu’da ise birinci sırada yer alan İsrail girişim ekosistemi hızla gelişen ekosistemlerin başında gelmektedir.
Ülkedeki girişimler, Amerika ve Avrupa ekosistemleri ile doğrudan bağlantılı olup, VC’lerin yatırımları için takip ettikleri önemli bir pazardır.
Ekosistemde, fintek, siber güvenlik, IoT, yapay zeka, deep tech ve data gibi alanlarda hızla büyüyen girişimler dikkat çekmektedir. StartupBlink’in yayınladığı 2022 global ekosistem raporuna göre İsrail’de 6000’den fazla girişim, 25 hızlandırma programı ve 18 coworking space bulunmaktadır.
İsrail ekosisteminde Tel Aviv şehri girişim sayısı ile listenin başındayken, onu Kudüs, Haifa, Yokneam ve Beer Sheva şehirleri takip etmektedir.
İsrail 2020 yılında 19, 2021 yılında 42, 2022 yılında ise Vesttoo, Flow, Unit, Visby Medical, Hub Security’nin de aralarında olduğu 23 yeni unicorn çıkartmıştır. Geçtiğimiz yıl Aralık ayı itibariyle ülkedeki toplam unicorn şirket sayısı 98 olmuştur.
İsrail girişim ekosistemi küresel sıralamada neden üst sıralarda yer alıyor?
Neredeyse dokuz buçuk milyon nüfusa sahip bu küçük ülke nasıl oluyor da, girişim dünyasında son yıllarda listenin başında oluyor sorusu hepimizin aklına gelen ilk sorulardan biridir. Aslında ülke küçük olduğu için, girişimler ilk günden globali hedefleyerek yola çıkıyorlar ve bunu bir avantaja dönüştürmeyi başarıyorlar.
Girişim ekosistemine katkı amacıyla devlet 1990’ların başında Teknoloji İnkübatör programını kurdu. Bugün ülke genelinde 25 adet özelleştirilmiş inkübatör bulunmaktadır.
Bu kuluçka merkezleri, erken aşamalı girişimlere iki yıl boyunca maliyetlerinin %85’ine kadar devlet finansmanı desteği sunar.Girişim ekosisteminin gelişmesinin bir diğer sebebi de İsrail’in geçmişte teknolojiye gerçekleştirdiği yatırımlardır.
1990’ların ortalarında İsrail’in lider olduğu teknoloji konuları; savunma sanayii, askeri istihbarat teknolojileri ve bu alandaki Ar-Ge çalışmaları ağırlıklıydı. Günümüzde hala devam eden zorunlu askerlik görevi, gençlerin askerlik esnasında ileri düzeyde teknik eğitim almalarını zorunlu kılar.
Özellikle 18-21 yaş arası askerliğe giden gençler, askerlikleri boyunca, kendileri için oluşturulan özel birimlerde kodlama, siber güvenlik gibi alanlarda eğitim almaktadır.
Askerde bu eğitimi alan gençlerin büyük bir kısmı askerlik sonrası kendi girişimlerini kurmaya başlamakta, birçoğu da Silikon Vadisi’ndeki teknoloji şirketlerinde üst düzey yönetici görevine gelmektedir.
İsrail’i çok uluslu şirketler için benzersiz kılan nedir?
İsrail; aralarında Google, Apple, IBM, Siemens, Cisco, HP, Toshiba, Intel, Facebook ve Microsoft’un da bulunduğu 350’den fazla çok uluslu şirketin siber güvenlik ve Ar-Ge ofislerine ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca, Tata, Kodak, Citibank gibi çok uluslu şirketler İsrail’de inovasyon merkezleri kurmuşlardır .
Yüksek kalitede nitelikli eğitim sistemi, güçlü ekonomi,hükümet desteği, kişi başına düşen mühendis ve bilim adamı sayısının yüksek olması ve ‘’önce küresel pazar’’ yaklaşımı İsrail’i başarılı bir pazar yapan başlıca faktörlerdir.
Devlet teşvik fonu; yabancı şirketlerin, İsrail’de indirimli vergi oranından yararlanmasını ve Ar-ge merkezlerinin istihdam hibelerinden faydalanmasını sağlamaktadır.
Innovation Tel Aviv Yafo Model (ITAY), Israel Innovation Authority, Israel Chamber of Commerce, Start-Up Nation Central, İsrail’de önde gelen devlet destek fonlarının başında gelmektedir.
Binlerce girişime ev sahipliği yapan İsrail ekosistemi yukarıda bahsettiğim alanlar dışında, akıllı şehir, akıllı tarım teknolojileri, karbon salınımı ve sağlık teknolojileri alanlarındaki girişimleri ile de yakın zamanda adından sıkça söz ettireceğe benziyor.
Bu yazı Digital Report Dergisinin 16. sayısında yayınlanmıştır.